مترجم: رزیتا ملکی‌زاده
منبع:راسخون




 

فسیل‌ها مدرک و گواهی اتفاقات گذشته‌اند. انواع مختلفی از فسیل وجود دارد که تریس فسیل یا فسیل اثری یکی از آنهاست. این مقاله حقایقی از تریس فسیلها را به نمایش می‌گذارد.

آیا می‌دانستید؟

همواره پیدا کردن یک فسیل اثری از یافتن یک فسیل اندامی (بادی فسیل body fossil) آسان‌تر می‌باشد. پیش از آنکه حیوانی بمیرد، از خود چندین اثر بجای می‌گذارد که می‌توانند فسیلهای اثری را تشکیل دهند.
فسیل‌های اثری در مورد یک موجود اطلاعات بسیار و مدارک غیر مستقیمی ارائه می‌دهند. و مانند یک فسیل اندامی که بخشهایی از حیوان را نشان می‌دهد، نیست. این نوع از فسیل تنها برخی نشانه‌گذاری‌هایی را نشان می‌دهد که ممکن است به شکل رد پا، رد دست، لانه، و علائم گزیدگی باشد. همچنین ممکن است مدفوع‌هایی که فسیل شده‌اند، آثار پوستی، و یا هر نشانه گذاری دیگر را شامل شود. معمولاً این فسیل‌ها را براحتی می‌توان پیدا کرد به این دلیل که یک حیوان در طول حیات خود چندین اثر و نشانه از خود برجای می‌گذارد. دیگر مزیت این نوع فسیل، بدست آوردن اطلاعاتی از رفتار و شرایط زندگی آن حیوان بخصوص می‌باشد. اما اینکه به سختی می‌توان فهمید که این نوع فسیل دقیقاً به چه حیوانی تعلق دارد و خاستگاه و منشاء قطعی آن چیست، نقطه ضعفی برای آن محسوب می‌شود. این فسیل‌ها برای دیرینه شناسان و باستان شناسان جهت کشف برخی فعالیت‌های واقعی و حوادثی که در گذشته اتفاق افتاده، کمک بزرگی بوده‌اند. این فسیل به ویژه در یافتن اطلاعاتی از دایناسورها مؤثر بوده است.
فسیل‌های اثری همچنین تحت عنوان ایکنوفسیل ichnofossils شناخته شده‌اند و مطالعات در مورد چنین فسیل‌هایی را ایکنولوژی (اثرشناسی) ichnology گویند. که شامل طبقه‌بندی به انواع فرعی می‌شود. به خواندن ادامه دهید تا در این مورد اطلاعات بیشتری کسب نمایید.

شکل‌گیری فسیل‌های اثری

◄ بر اساس اطلاعات مرکز داده‌های علوم زمین اُتاوا-کارلتون، به طور کلی فسیل‌های اثری بر روی اجسام نرم تشکیل می‌شوند. درست مانند رد پایی که بر روی شن و ماسه برجای می‌گذاریم، از رد پای دایناسورها نیز بر شن و ماسه‌ای که روی آن راه می‌رفتند آثاری برجای ‌گذاشته می‌شد. قدری از این شن خشک شده و به وسیله‌ی سنگ‌های رسوبی پوشیده و سالیان سال به حال خود رها می‌شدند.
◄ فسیل‌های اثری به شکل لانه یا نقب به دلیل شکل گیری سنگ بر روی آن‌ها، میلیون‌ها سال به همان صورت، باقی می‌ماندند.
◄ فسیلی با اثر پوست زمانی می‌تواند اتفاق بیافتد که احتمالاً حیوان بر روی شن یا گل نشسته و یا دراز کشیده باشد. این گل دفن شده و آنگاه به سنگ تبدیل می‌شود.
◄ فضولات تبدیل شده به فسیل نیز به همین طریق شکل گرفته‌اند. از این فسیلها می‌توان اطلاعات مشخصی در مورد رژیم غذایی یک حیوان خاص بدست آورد.

انواع فسیل‌های اثری

Repichnia

شامل تمام اشکال فسیلی است که تحت رده متحرکها locomotion category قرار می‌گیرند. این رده شامل ردِ پا یا اثر یا نشانه‌های خاصی هستند. این فسیلها ممکن است نشان دهنده‌ی خزیدن و حرکات مارپیچ حیوان باشند. رد پاها اطلاعاتی را در مورد شرایط زندگی حیوان مورد نظر ارائه می‌کنند؛ به عنوان مثال آیا آن حیوان به تنهایی زندگی می‌کرده و یا به صورت گروهی، و آیا دارای دم بوده است یا خیر. اگر دمدار بوده، مهم است که بدانیم آیا این دم به هنگام راه رفتن با زمین تماس پیدا می‌کرده یا خیر. تمام این سئوالات از طریق این گونه‌ی فسیلی پاسخ داده می‌شود. همچنین در مورد طول گام‌ها و در برخی موارد از سرعت آن اطلاعاتی ارائه می‌شود.

Pascichnia

این نمونه شامل فسیل‌ حیواناتی است که زمین را جهت یافتن غذا می‌کندند. این نوع فسیل هنگامی که حیوان در حال حفر زمین است با الگوهای مختلفی شکل می‌گیرند. بهترین نمونه‌های دیده شده مکان‌هایی هستند که سطوح آب با سنگهای رسوبی برخورد می‌کنند.

Domichnia

شامل فسیل‌هایی می‌شود که به محل زندگی حیوانات ارتباط می‌یابد. و بقایای لانه‌های زیرزمینی و یا حفره‌ها را در بر می‌گیرد. این فسیل می‌تواند از نوع یک زیستگاه دائمی باشد و یا مکانی که برای ایمنی موقت یا سرپناه ساخته شده باشد. نمونه‌های کشف شده در اشکال و اندازه‌های مختلف مانند U شکل، عمودی، یا استوانه دیده می‌شوند.

Cubichnia

این نوع فسیل، توسط حیواناتی شکل گرفته که در حال استراحت یا پنهان شدن بوده‌اند. این فسیل نشان می‌دهد که حیوان برای مدتی نشسته بوده است. از طریق این فسیل می‌توان فهمید که این حیوان باید چقدر بزرگ بوده باشد که چنین اثری را از خود برجای گذاشته است

Fodinichnia

این نوع فسیل نشانه‌های تغذیه‌ای حیوانات را مورد توجه قرار می‌دهد. و شامل لانه‌های زیرزمینی است که نشان می‌دهد حیوان برای غذا خوردن زمین را حفر کرده است. این نوع فسیل در شکلهای مختلفی مانند U شکل یا لوله‌ای وجود دارد.

سایر زیر گروهها

رده‌های پذیرفته شده

 Aedificichnia: در سال 1988توسط براون و راتکلیف Brown & Ratcliffe گزارش شد. و چیزی است که توسط موجودات با ساختن آن بر روی یک لایه‌ و چسباندن خود به آن لایه به وجود آمده است. بهترین مثال می‌تواند لانه‌ یا کندوی زنبور wasp باشد.
 Agrichnia : در سال 1984توسط Ekdale و همکاران پیشنهاد شد. به عبارت دیگر، می‌توان آن را «آثار یا ردپای باغبانی» "gardening traces" نیز نامید. این نمونه شامل بقایای شبکه‌های لانه‌های زیرزمینی حیواناتی است که موجودات کوچکتری را که آزادانه در نزدیکی آن منطقه در حرکت بودند، شکار می‌کردند.
 Calichnia : توسط Genesee & Bown در سال 1994پوشش داده شد. و فعالیتی را شامل می‌شود که به طور اخص در مورد تولید مثل می‌باشد. لاروهای زنبور عسل و یا کندوهای آن نمونه‌ای از این مورد هستند.
 Equilibrichnia : توسط براملی Bromley در سال 1990منتشر شد. و به موجوداتی اشاره دارد که در واکنش به میزان رسوب گذاری خود را دفن می‌کردند. این فسیل‌ها در قالب پناهگاه‌هایی که عمل و فعالیت موجود زنده را نشان می‌دهد، ارائه می‌شود. و ممکن است جهت جلوگیری از دفن شدن، به بالا آمده و یا برعکس با دفن شدن مانع از آشکار شدن، ‌گردد.
 Fugichnia : در سال 1975 توسط سیمپسون Simpson پیشنهاد شد که آن را با نام «اثرهای فرار» "escape traces" نیز می‌شناسند. این نوع شامل نشانه‌هایی از یک موجود زنده است که سعی داشته از دفن شدن در طی زمانهای رسوب گذاری بالا مانند جریان گل آلود یا تراکم فرار کند. این نوع معمولاً در یک الگوی شورون یا زیگراگی دیده می‌شود، و حرکات ناامیدانه‌ی حیوان را نیز می‌توان از این نمونه متوجه شد.
 Praedichnia : در 1985 توسط Ekdale مطرح شد. این نمونه اطلاعات بسیاری در خصوص رفتار حیوان ارائه می‌دهد. و ممکن است در قالب حفره، پوسته و نشانه‌های دندان در استخوان باشد. این نوع فسیل به ویژه در اجسام سخت دیده می‌شود.

رده‌های رد شده (پذیرفته نشده)

 Chemichnia: این نمونه همان agrichnia است (تا حدودی مانند یک شبکه باغبانی به نظر می‌رسد) که به منظور کشت‌ برداشت میکروبی تنظیم شده است.
 Cecidoichnia : گوشت یا رشد اضافی است که شبیه تاول می‌ماند و در بافتهای گیاهی وجود دارد. این رشد اضافی در نتیجه‌ی فعل و انفعال حیوان، گیاه یا باکتریایی رخ می‌دهد.
 Corrosichnia : همانطور که قسمتی از نام آن نشان می‌دهد، این رده‌ها آثار و یا فرمی از تحلیل و فرسودگی هستند که به وسیله‌ی ریشه‌های گیاهان برجای مانده‌اند. این عملِ فساد تدریجی در رسوبات رخ می‌دهد.
 Cursichnia : این نشان در نتیجه‌ی آثار حرکتی بجای مانده از موجودات رخ می‌دهد و معمولاً به دلیل عادات راه رفتن یا خزیدن آنها اتفاق می‌افتد.
 Fixichnia : این نشان حاصل تکیه‌گاهی است که موجودات چسبنده از آن به برای چسبیدن به یک لایه‌ی سخت استفاده می‌کردند.
 Mordichnia: این اثر نشان دهنده مرگ یک شکار پس از مورد حمله قرار گرفتن است.
 Natichnia : نوعی از نشان حرکتی locomotory است که توسط یک ارگانیسم شناگر (مانند ماهیها) پس از تکان دادن یک رسوب نرم برجای گذارده است.
 Polychresichnia : کلمه «پلی (بمعنی چند و بسیار)» به ما سرنخ‌هایی می‌دهد. این فسیل اثری در نتیجه‌ی رفتارهای چندگانه می‌باشد. به عنوان مثال، domichnia به عنوان یک موقعیت زندگی برای موجودات عمل می‌کرده است.
 Sphenoichnia: این نشان نتیجه‌ی عمل لگدکوب شدن مجدد خاک و رسوبات که توسط گیاهان و حیوانات صورت گرفته است.
 Taphichnia : یک فسیل اثری است و حیوانی را نشان می‌دهد که سعی داشته فرار کند اما دفن شده و اغلب به همراه فسیل بدن آن حیوان پیدا می‌شود.
 Volichnia : شامل اثر یک ارگانیسم است که پس از فرود آمدن از پرواز برجای مانده است. این نوع فسیل به طور عمده بر نشان و رد حشره‌ی در حال پرواز تمرکز دارد.

این نوع از فسیل‌ها در پیدا کردن اطلاعاتی در مورد دایناسورها بسیار مفید بوده‌اند. به همین دلیل است که از سری فیلمهای پارک ژوراسیک تا این اندازه لذت می‌بریم! در غیر این صورت چه کسی در مورد آن موجودات منقرض شده بزرگ شناختی پیدا می‌کرد؟ این مطالب جالب باعث می‌شوند که پی ببریم موارد زیادی وجود دارند که بایستی در مورد باستان شناسی یاد بگیریم!

/ج